Jak powstała siatkówka? Historia siatkówki, zasady i zmiany, jakie przeszła dyscyplina

Mecze rozgrywane w największych halach widowiskowych świata, silna społeczność kibiców i aż 220 krajów zrzeszonych w międzynarodowej federacji zarządzającej dyscypliną. Wbrew malkontentom, którzy narzekają, że siatkówka jest popularna głównie w Polsce, ta dyscyplina sportu ma się bardzo dobrze również w wielu innych krajach i wciąż należy do najpopularniejszych sportów zespołowych świata. Mistrzowskich imprez, siatkarskich gwiazd i wciągających biografii słynnych zawodników prawdopodobnie by jednak nie było, gdyby nie skromny nauczyciel ze stanu Massachusetts i trafione zmiany, których przez lata dokonywali ludzie zarządzający dyscypliną. Jak powstała siatkówka i w jaki sposób trafiła niemal do wszystkich zakątków kuli ziemskiej? Zapraszamy w podróż związaną z najważniejszymi faktami dotyczącymi tego niezwykłego sportu.

Historia siatkówki na świecie – początki w USA

W przeciwieństwie do wielu innych dyscyplin sportu, na pytanie “skąd pochodzi siatkówka” można udzielić bardzo precyzyjnej odpowiedzi. Pierwszy mecz sportu, nazywanego jeszcze wówczas “mintonette”, odbył się zimą 1895 roku w Holyoke w stanie Massachusetts. Historia siatkówki rozpoczęła się więc w tych samych okolicach, w których zaledwie cztery lata wcześniej położono podwaliny pod inny popularny do dziś sport, czyli koszykówkę.

Zasady mintonette spisał William G. Morgan, który pracował wówczas jako nauczyciel w lokalnej szkole. Morgan znał Jamesa Naismitha, pomysłodawcę koszykówki, i stworzył własną grę inspirowany jego wizją. Jego ideą było jednak powołanie do życia nieco mniej dynamicznej dyscypliny sportu, odpowiedniej również dla trochę starszych ludzi. Oprócz elementów inspirowanych koszykówką zawierała w sobie ślady znanego już wówczas tenisa ziemnego i badmintona.

Z tego połączenia powstała jednak innowacyjna i ciekawa gra. Już pierwszy publiczny pokaz, w lutym 1895 r., wzbudził duże zainteresowanie. Jeden z obserwatorów zaproponował jednak, by nieco zmodyfikować nazwę i dodać do niej człon “volley”, jako najlepiej oddający główną zasadę gry. Twórca zgodził się na tę propozycję i odtąd grę nazywano “volley ball” – początkowo słowa pisano oddzielnie.

Pierwsze przepisy siatkarskie

Już rok później zasady siatkówki zostały skodyfikowane w podręczniku ligi sportowej północnoamerykańskiego Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej, czyli YMCA. Pierwsze spotkania siatkarskie rozgrywano na boisku o wymiarach 7,6 na 15,2 metra. Na środku była ustawiona siatka, której górna taśma znajdowała się na wysokości 198 centymetrów. Co ciekawe, w pierwszych latach liczba zawodników w drużynie nie była zdefiniowana. Warunkiem było jedynie to, by po obu stronach siatki znajdowało się tyle samo osób. W pierwszym meczu Morgana drużyny liczyły po pięciu mężczyzn.

Gra od początku opierała się na podbijaniu piłki i przebijaniu jej na stronę rywala. Konstrukcja meczów znacznie różniła się jednak od tej, którą znamy dzisiaj. Spotkania składały się z dziewięciu części, zwanych po angielsku “innings” – podobna nomenklatura do dziś obowiązuje na przykład w baseballu, gdzie na polski tłumaczy się ją jako “zmiana”. W każdej z takich części pierwsze siatkarskie drużyny wykonywały po trzy serwisy. Podobnie jak w tenisie, w przypadku pomyłki serwisowej drużynie przysługiwało prawo do powtórki zagrywki. Jeśli piłka dotknęła przy tym siatki, serwis był traktowany jako błąd. Nie istniały natomiast ograniczenia dotyczące liczby kontaktów z piłką w ramach jednej drużyny – równie dobrze można było przebić ją na drugą stronę już w pierwszym, jak i w piątym czy szóstym odbiciu.

Siatkówka – przepisy się zmieniają, dyscyplina się rozwija

Siatkówka już w pierwszych latach zdobyła sobie sporą popularność. Świadczy o tym choćby fakt, że już około roku 1900 amerykańska firma Spalding produkowała specjalne piłki dedykowane tej dyscyplinie sportu. Przepisy siatkarskie dość szybko przeszły też kilka poważnych zmian. Około 1920 roku wprowadzono na przykład obowiązującą do dziś zasadę, zgodnie z którą zespół może dotknąć piłki maksymalnie trzy razy przed przebiciem jej na stronę rywala.

Zmieniała się też struktura gry. Eksperymentowano z przepisami, wedle których gra w siatkówkę była ograniczona czasowo. Mecz dzielono na przykład na dwie 10-minutowe połowy, a w razie remisu rozgrywano pięciominutową dogrywkę. Dość krótkie spotkania były idealne na lekcje wychowania fizycznego w szkołach, gdzie propagowano siatkówkę. Dynamicznie zmieniała się wysokość siatki, która w szczytowym momencie była zawieszona nawet na wysokości 250 centymetrów. W siatkówkę szybko zaczęły grać również kobiety, dla których siatkę umieszczano niżej. Jeszcze przed początkiem lat 20. ważnym elementem gry stały się mocne serwisy i ataki, czyli dynamiczne zbicia piłki na stronę przeciwnika.

Historia siatkówki w Polsce

Gra szybko opuściła również USA. W 1900 r. siatkówkę znali już Kanadyjczycy, a 16 lat później rozgrywano nawet mecze na Filipinach. Duży wkład w rozwój siatkówki miał Amerykański Korpus Ekspedycyjny, czyli wojska skierowane przez Amerykanów w 1917 r. do walki w Europie w czasie I wojny światowej. Żołnierze zabrali ze sobą aż 16 tys. piłek do siatkówki, dzięki czemu dyscyplinę poznano w wielu krajach.

W Polsce “dłoniówka” lub “latająca piłka”, jak wówczas określano nową grę, z pewnością była znana już w 1919 r. Wkrótce, najpierw w środowisku akademickim, zaczęły również powstawać siatkarskie kluby. W 1926 r. siatkówkę przyjęto w poczet Polskiego Związku Palanta i Gier Ruchowych. Już trzy lata później udało się rozegrać pierwsze mistrzostwa Polski – zarówno w kategorii mężczyzn, jak i kobiet. W Polsce w siatkówkę grało się wówczas przede wszystkim w otwartym terenie, na boiskach z nawierzchnią kortową.

Zasady siatkówki – rewolucja z lat 90.

Historia dyscypliny prawdziwego rozpędu nabrała po drugiej wojnie światowej. W 1947 r. powstała międzynarodowa federacja, FIVB, pod której pieczą znalazła się siatkówka. Ile trwa mecz, na jakim boisku należy rozgrywać mecze, w jakim kierunku powinna podążać siatkówka, ile punktów w secie potrzeba do zwycięstwa – odpowiedzi na takie pytania szukano od tej pory oficjalnie, a wszelkie zmiany w rozgrywce konsultowano. Wśród założycieli FIVB znalazło się 14 państw, w tym Polska. To m.in. dzięki staraniom federacji w 1964 r. siatkówka po raz pierwszy zagościła na igrzyskach olimpijskich, i to od razu w zmaganiach mężczyzn oraz kobiet.

Co sprawia, że siatkówka jest popularna do dziś? Być może fakt, że to sport, który potrafił dostosować się do zmian technologicznych i wymagań telewizyjnych. Po ostatecznym skodyfikowaniu zasad w drugiej połowie XX w. spotkania rozgrywano na boiskach o wymiarach 18 x 9 metrów, z siatką zawieszoną na wysokości 243 cm dla panów i 224 cm dla pań. Do wygrania meczu potrzeba było zwycięstwa w trzech setach rozgrywanych do 15 punktów. Mecze trwały jednak bardzo długo, bo punkty można było zdobywać tylko przy własnej zagrywce.

Dlaczego siatkówka jest interesująca również obecnie, gdy trudno na dłużej przyciągnąć uwagę widza? Przede wszystkim dzięki zmianom z 1998 r. Wówczas dyscyplina przeszła prawdziwą rewolucję. Jej najważniejszym założeniem było zdynamizowanie gry i skrócenie meczów. Od tamtej pory do zwycięstwa w secie potrzeba 25 punktów, ale przyznaje się je za każdą akcję. Na boisku pojawiła się także nowa pozycja, libero, który miał poprawić grę w obronie. Dzięki temu gra stała się bardziej płynna.

Sport przystosowano także do wymogów nadawców telewizyjnych, którzy mogą emitować reklamy między setami i łatwiej zaplanować ramówkę. Dodatkowym magnesem okazała się siatkówka plażowa, młodsza siostra odmiany halowej, której mecze również są niezwykle widowiskowe. Nic nie wskazuje na to, by w najbliższych latach siatkówka miała stracić swoją pozycję. Jest dziś popularna w wielu krajach z Polską, Włochami i Brazylią na czele.

Więcej informacji o siatkówce znajdziesz na stronie dosiatkowki.pl

Autor:
Damian
Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonuje się sportem i historią. Na co dzień zajmuje się mediami społecznościowymi i marketingiem.